-
1 әдәпле
1.1) прил. ве́жливый, учти́вый, обходи́тельный, делика́тный, любе́зный, такти́чный (мальчик, продавец, и т. п.)әдәпле бул! — будь ве́жлив!
әдәпле мөгамәлә — ве́жливое обраще́ние
2) с хоро́шими мане́рами, прили́чный, благонра́вный2. нареч.ве́жливо, учти́во, делика́тно, любе́зно, такти́чно, прили́чно (напомнить, попрощаться, спросить и т. п.)үзеңне әдәпле тоту — вести́ себя́ прили́чно
-
2 корректлы
-
3 үз
I мест.свой, своя́, своёүз урыным — своё ме́сто
II прил.һәркемнең үз бәхете үзенә — (погов.) вся́кому своё сча́стье
1) свой, со́бственный, ли́чныйүз хуҗалыгың белән яшәү — жить свои́м ли́чным хозя́йством
үз йортыңны салу — постро́ить свой дом
2) свой, родно́й, ро́дственный, бли́зкийүз анасы — его́ родна́я мать
үз кешеләр — свои́ (бли́зкие) лю́ди
3) свой, осо́бый, своеобра́зныйбала үз телендә нидер әйтә — ребёнок на своём языке́ что́-то говори́т
үз аңлавыңда — в своём понима́нии ( жизни)
•- үз чире тоту••үз акылыңда (булу) — в своём уме́, без поте́ри па́мяти и́ли созна́ния
үз алдына — само́ по себе́; самостоя́тельно
үз аршыныңа үлчәү — ме́рить на свой арши́н
үз башыннан чыгару — выду́мывать, сочиня́ть небыли́цу
үз белдеге белән (белдегенчә) — по своему́ усмотре́нию; без разреше́ния, самово́льно
үз вакытында — своевре́менно, в своё вре́мя; в по́ру, во́время
үз дигәненә ирешү — доби́ться своего́
үз дигәнеңдә тору — наста́ивать на своём, упо́рствовать
үз дигәнеңчә — по-сво́ему, по своему́ жела́нию, по свое́й во́ле
үз җае белән — свои́м хо́дом, свои́м чередо́м
үз җаена кую — см. үз иркенә кую
үз җилкәсенә алу — брать (взять) под свою́ отве́тственность, приня́ть на свои́ пле́чи
үз җилкәсендә тату — испыта́ть на свое́й шку́ре
үз ирке белән — доброво́льно, по свое́й во́ле
үз итү (күрү) — счита́ть свои́м (бли́зким, ро́дственным), поступа́ть (с кем-л.) по-сво́йски
үз кабыңа бикләнү — уходи́ть в свою́ скорлупу́
үз казаныңда кайнау — вари́ться в со́бственном соку́
үз кайгысы кайгы — то́лько своё, до чужо́го (посторо́ннего) де́ла нет
үз каны (сөяге) — свой ро́дственник
үз кеше — свой челове́к; свой брат, свой в до́ску
үз колагың белән (үз күзең белән) — свои́ми уша́ми ( слышать), свои́ми глаза́ми ( увидеть)
үз колагыңа (үз күзеңә) үзең ышанмау — не ве́рить свои́м уша́м (глаза́м)
үз көне — ли́чная, самостоя́тельная жизнь
үз көчеңә керү — взять си́лу, войти́ в си́лу, стать жизнеспосо́бным, окре́пнуть
үз көчеңдә калу — в си́ле (в си́лах)
үз кулы белән — доброво́льно, по свое́й во́ле
үз күзлегеннән карау — смотре́ть со свое́й колоко́льни
үз манарасыннан торып сөйләү (карау) — говори́ть (смотре́ть) со свое́й колоко́льни
үз өстенә — на себя́, на свою́ го́лову
үз сүзе сүз (үз бер тиене тиен, үз кырыгы кырык, үз туксаны туксан) — см. үзсүзле
үз сүзен итү — сде́лать по-сво́ему, по своему́ жела́нию
үз сүзең белән (сөйләү) — рассказа́ть свои́ми слова́ми ( прочитанное)
үз сүзеңне әйтү — сказа́ть своё сло́во, прояви́ть себя́ (в чём-л.)
үз урынына кую (утырту) — поста́вить на (своё) ме́сто, указа́ть (его́) ме́сто
үз урыныңны белү — знать своё ме́сто
үз үлеме белән үлү — умере́ть свое́й сме́ртью
үз хәле хәл — не до други́х; до други́х де́ла нет
үз чиратыңда (нәүбәтеңдә) — в свою́ о́чередь
үз эченә бикләнү — замкну́ться; станови́ться необщи́тельным
үз эшеңдә булу — де́лать своё де́ло; не обраща́ть внима́ния на друго́е
үз юлыңда (йөрү) — идти́ свое́й доро́гой (свои́м путём)
үз юлың белән бару — идти́ свое́й доро́гой (свои́м путём); поступа́ть самостоя́тельно (незави́симо, по своему́ жела́нию, по свое́й во́ле)
- үз башынаүз ягына аудару — перетяну́ть на свою́ сто́рону
- үз дигәне
- үз дигәнен итү
- үз дигәнен эшләү
- үз иркенә кую
- үз кулыңа алу
- үз сүзеңдә тору
- үз урыныңда -
4 чебен
сущ.му́ха || муши́ныйурман чебене бызылдавы — жужжа́ние лесно́й му́хи
нинди чебен тешләде? — кака́я му́ха укуси́ла?
- чебен даруычебен таплары — муши́ные пя́тна
- чебен кош
- чебен үләне
- чебен чыпчыгы••чебен дә рәнҗетмәс — и му́хи не оби́дит
чебен дә очмасын — чтоб му́ха не пролета́ла
чебен дулап тәрәзә вата алмас — пле́тью о́буха не перешибёшь
чебен очканы да ишетелә — (така́я тишина́, что) слы́шно, как му́ха пролети́т
чебен тимәс чер итәр — недотро́га
чебен тоту — безде́льничать
чебенгә чукмар күтәрү — стреля́ть из пу́шки по воробья́м (букв. подня́ть дуби́ну на му́ху)
чебеннән фил ясау — де́лать из му́хи слона́
-
5 ябу
I перех.1)а) закрыва́ть/закры́ть, затворя́ть/затвори́ть, притворя́ть/притвори́ть, прикрыва́ть/прикры́ть || закрыва́ние (окна, ворот и т. п.)ишекне кемдер бик каты итеп япты — кто́-то о́чень пло́тно закры́л дверь
б) запа́хивать/запахну́ть, захло́пывать/захло́пнутьпианино капкачын шап итеп ябу — захло́пнуть кры́шку пиани́но
2) крыть, покрыва́ть/покры́ть || покры́тиешифер белән ябу — крыть ши́фером
өй түбәсен калай белән ябу — покры́ть кры́шу до́ма желе́зом
3) покрыва́ть/покры́ть, накрыва́ть/накры́ть, наки́дывать/наки́нуть, набра́сывать/набро́сить || покры́тие, накры́тие, наки́дывание, набро́скаҗилкәгә шәл ябу — набро́сить на пле́чи шаль
бала өстенә юрган ябу — накры́ть ребёнка одея́лом
иген өстенә брезент ябу — набро́сить брезе́нт на хлеб
караватка җәймә ябу — наки́нуть на крова́ть покрыва́ло
4)а) закрыва́ть/закры́ть, скла́дывать/сложи́ть (что-л.)китапны ябу — закры́ть кни́гу
зонтны ябып кую — сложи́ть зонт
б) закрыва́ть/закры́ть, сомкну́ть (рот, створчатые предметы)ул тиз генә авызын япты — он мгнове́нно закры́л рот
тәрәзә капкачларын ябу — закры́ть ство́рки ста́вней
5) запира́ть/запере́ть, загоня́ть/загна́ть || заго́нсарыкларны сарайга ябу — загна́ть ове́ц в сара́й
куяннарны читлеккә ябу — запере́ть кро́ликов в кле́тку
6) помеща́ть/помести́ть, заключа́ть/заключи́ть || заключе́ниетөрмәгә ябу — заключа́ть в тюрьму́
кошны читлеккә ябу — помести́ть пти́цу в кле́тку
7)а) закрыва́ть/закры́ть, перекрыва́ть/перекры́ть (газ, воду)б) закрыва́ть/закры́ть, перекрыва́ть/перекры́ть, прекраща́ть/прекрати́ть до́ступ (чего-л.) || закры́тие, перекры́тие, прекраще́ниечикне ябу — закры́ть грани́цу
кичүгә юлны ябу — закры́ть доро́гу к перепра́ве; перекры́ть до́ступ к перепра́ве
8)а) закрыва́ть/закры́ть, прикрыва́ть/прикры́ть, ликвиди́ровать, прерва́ть (деятельность чего-л.) || закры́тие, прикры́тие, ликвида́ция (фабрики, мастерской, буровой и т. п.)б) закрыва́ть/закры́ть; зако́нчить, заверша́ть/заверши́ть || закры́тие (собрания, заседания, конференции и т. п.)в) закрыва́ть/закры́ть, подыто́живать/подыто́жить || закры́тие, подыто́живаниеакча ведомостен ябу — закры́ть де́нежную ве́домость
нарядны ябу — закры́ть наря́д
9) закрыва́ть/закры́ть, накла́дывать/наложи́ть, накрыва́ть/накры́ть || закры́тие, накры́тиешешкә әрекмән яфрагын ябу — наложи́ть лопу́х на о́пухоль
10) повя́зывать/повяза́ть; надева́ть/наде́тьалъяпкыч ябу — повяза́ть пере́дник
11) уст. закрыва́ть/закры́ть; скрыва́ть/скрыть ( что)йөзне ябып йөрү — ходи́ть, закры́в лицо́ ( паранджой)
12) перен.; разг. припря́тывать /припря́тать, скрыва́ть/скрыть, присва́ивать/присво́ить; укра́сть || присва́ивание, кра́жа13) крыть, покры́ть, бить ( в картёжной игре)козырь тузын ябып булмый — нельзя́ крыть козырно́го туза́
14) перен.; разг. припи́сывать/приписа́ть, возводи́ть/возвести́ ( напраслину)••- ябып кую II сущ.; см. япма 1), 2)
См. также в других словарях:
балыкчы — 1. Һөнәре балык тоту булган кеше. Балык тоту һәвәскәре 2. Балык белән эш итүче, сәүдә итүче. БАЛЫКЧЫ КӨЙМӘСЕ – Яссы төпле кечерәк такта көймә. БАЛЫКЧЫ ЭШЛӘПӘСЕ – Киң кырлы түгәрәк эшләпә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кору — ф. I. 1. Тиешле юешлеге, дымы бетеп, артык коры хәлгә килү. Парга әйләнү, юкка чыгу, кибү (су һ. б. ш. тур.) 2. Дым җитмәү сәбәпле шиңү, тереклек итүдән туктау 3. күч. Ябыгу, саргаю 4. күч. Авыру, паралич сугу аркасында тереклек хәлен югалту,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
очкылык — ТОТУ – Күкрәк пәрдәсенең кысылуы сәбәпле ирексездән кинәт тын алу хәрәкәте; шундый хәрәкәт вакытында бугаздан кысылып чыккан өзек өзек тавыш. ОЧКЫЛЫК ҮЛӘНЕ – Әвернә чәчәклеләр семь. терлек ашамый торган үлән; Кыркырый; рус. Икотник … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәлинкә — сөйл. 1. Кырыйлары бераз күтәрелеп торган, киң, яссы төпле кечерәк кенә түгәрәк сай савыт. Шул савытка сыешлы әйбер микъдары 2. Вак үлчәүләрдә: батынкы түгәрәк калай савыт яки теләсә нинди яссы калай 3. Радиоалгычта: бераз уртага батынкы итеп… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәрилкә — сөйл. 1. Кырыйлары бераз күтәрелеп торган, киң, яссы төпле кечерәк кенә түгәрәк сай савыт. Шул савытка сыешлы әйбер микъдары 2. Вак үлчәүләрдә: батынкы түгәрәк калай савыт яки теләсә нинди яссы калай 3. Радиоалгычта: бераз уртага батынкы итеп… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шпилька — 1. Прическа ясаганда чәчне тоту, кыстырып, кадап кую өчен ике җәпле эләктергеч 2. Машина частьларын бер беренә тоташтыру өчен сырлы металл кадак. Гомумән шул форм. очлы тимер яки агач 3. Хатын кыз түфлиендә очлы биек үкчә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ябышу — 1. Җилем сыман яки үзле булу сәбәпле сылану, ягылып калу 2. Кушылу, берегү, ялгану 3. Нәрсәгә дә булса сылану, сыланып берегү. Нәрсәгә дә булса сырышу, сарылу, иярү. Берәр нәрсәгә бозланып кату 4. Берәр нәрсәгә ныклап тотыну, җибәрмичә тоту 5.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге